قانون آیین دادرسی مدنی
قانون آیین دادرسی مدنی، در اصطلاحات اسلامی مطلقاً به مقررات رسیدگی طرق‌الحکم می‌گفتند و در واقع قوانینی است که قضات در رسیدگی مدنی و امور حسبی به کار می‌برند.[۱] قانون آیین دادرسی مدنی لازم الاجرای کنونی مشتمل بر ۵۲۹ ماده و ۷۲ تبصره است که در تاریخ ۱۳۷۹/۱/۲۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ ۱۳۷۹/۱/۲۸ مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفت.[۲]
سیر تحولات قانون آیین دادرسی مدنی
قبل از استقرار حکومت مشروطه در ایران سازمان قضایی از نوع کنونی وجود نداشت و تنها دیوان خانه عدالت در تهران مستقر بود که آن هم مقررات رسیدگی و آیین قضاوت خاصی نداشت. در شهرستان ها و روستاها نیز حکام ولایات بین مردم حل اختلاف می‌کردند. پس از مشروطه مقرراتی در این باره تصویب شد که ذیلا اشاره می‌گردد؛
۱.قانون اصول محاکمات حقوقی مصوب ۱۲۹۰
اولین قانون مشابه با قانون آیین دادرسی مدنی فعلی در ایران، تحت عنوان قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی در سال ۱۲۹۰ شمسی، پس از پیروزی انقلاب مشروطه و توسط کمیسیون قوانین عدلیه در دومین دوره مجلس شواری ملی به تصویب رسید.
در سال های ۱۳۰۱ تا ۱۳۱۲ اصلاحاتی بر این قانون صورت گرفت که دو مورد از مهمترین آنها به موجب قانون اصول محاکمات آزمایش در سال ۱۳۰۵ و قانون تسریع محاکمات مصوب ۱۳۰۹ بود.
۲. قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸
توسط مجلس سنا و شورای ملی در ۷۸۹ ماده تصویب گردید. پس از انقلاب اسلامی بخشی از مواد این قانون در مورد مرور زمان و خسارت تاخیر تادیه از سوی شورای نگهبان خلاف شرع اعلام شد و با تصویب قوانین زیر بخش عمده ای از آن قانون به صورت صریح یا ضمنی نسخ شد:
۱.قانون تشکیل دادگاه های عمومی مصوب ۱۳۵۸
۲.لایحه قانونی دادگاه مدنی خاص ۱۳۵۸
۳.قانون دیوان عدالت اداری مصوب ۱۳۶۰
۴. قانون تشکیل دادگاه های حقوقی ۱ و ۲ مصوب ۱۳۶۴
۵.قانون تعیین موارد تجدیدنظر احکام دادگاه ها و نحوه‌ی رسیدگی دادگاه هامصوب ۱۳۷۲
۶.قانون تشکیل دادگاه های کیفری ۱ و ۲ شعب دیوان عالی کشور مصوب ۱۳۶۸
۷.قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۷۳
۳. قانون آیین دادرسی مصوب ۱۳۷۹
این قانون هم اکنون نیز لازم الاجراست.[۳]
تقسیم بندی قانون آیین دادرسی مدنی
کتاب اول - در امور مدنی
کلیات
باب اول - در صلاحیت دادگاه ها
فصل اول - در صلاحیت ذاتی و نسبی دادگاه ها
فصل دوم - اختلاف در صلاحیت و ترتیب حل آن
باب دوم - وکالت در دعاوی
باب سوم - دادرسی نخستین
فصل اول - دادخواست
مبحث اول - تقدیم دادخواست
مبحث دوم - شرایط دادخواست
مبحث سوم - موارد توقیف دادخواست
مبحث چهارم - پیوستهای دادخواست
فصل دوم - بهای خواسته
فصل سوم - جریان دادخواست تا جلسه رسیدگی
مبحث اول - جریان دادخواست
مبحث دوم - ابلاغ
مبحث سوم - ایرادات و موانع رسیدگی
فصل چهارم - جلسه دادرسی
فصل پنجم - توقیف دادرسی و استرداد دعوا و دادخواست
فصل ششم - امور اتفاقی
مبحث اول - تأمین خواسته
مبحث دوم - ورود شخص ثالث
مبحث سوم - جلب شخص ثالث
مبحث چهارم - دعوای متقابل
مبحث پنجم - اخذ تأمین از اتباع دولتهای خارجی
فصل هفتم - تأمین دلیل و اظهارنامه
مبحث اول - تأمین دلیل
مبحث دوم - اظهارنامه
فصل هشتم - دعاوی تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت
فصل نهم - سازش و درخواست آن
مبحث اول - سازش
مبحث دوم - درخواست سازش
فصل دهم - رسیدگی به دلایل
مبحث اول - کلیات
مبحث دوم - اقرار
مبحث سوم - اسناد
مبحث چهارم - گواهی
مبحث پنجم - معاینه محل و تحقیق محلی
مبحث ششم - رجوع به‌کارشناس
مبحث هفتم - سوگند
مبحث هشتم - نیابت قضایی
فصل یازدهم - رأی
مبحث اول - صدور و انشاء رأی
مبحث دوم - ابلاغ رأی
مبحث چهارم - واخواهی
مبحث پنجم - تصحیح رأی
مبحث ششم - دادرسی فوری
باب چهارم - تجدیدنظر
فصل اول - احکام و قرارهای قابل نقض و تجدیدنظر
فصل دوم - آرای قابل تجدیدنظر
فصل سوم - مهلت تجدیدنظر
فصل چهارم - دادخواست و مقدمات رسیدگی
فصل پنجم - جهات تجدیدنظر
باب پنجم - فرجام‌خواهی
فصل اول - فرجام‌خواهی در امور مدنی
مبحث اول - فرجام‌خواهی و آرای قابل فرجام
مبحث دوم - موارد نقض
مبحث سوم - ترتیب فرجام‌خواهی
مبحث چهارم - ترتیب رسیدگی
مبحث پنجم - مهلت فرجام‌خواهی
مبحث ششم - اقدامات پس از نقض
مبحث هفتم - فرجام تبعی
فصل دوم - اعتراض شخص ثالث
فصل سوم - اعاده دادرسی
مبحث اول - جهات اعاده دادرسی
مبحث دوم - مهلت درخواست اعاده دادرسی
مبحث سوم - ترتیب درخواست اعاده دادرسی و رسیدگی
باب ششم - مواعد
فصل اول - تعیین و حساب مواعد
فصل دوم - دادن مهلت و تجدید موعد
باب هفتم - داوری
باب هشتم - هزینه دادرسی و اعسار
فصل اول - هزینه دادرسی
فصل دوم - اعسار از هزینه دادرسی
باب نهم - مطالبه خسارت و اجبار به انجام تعهد
فصل اول - کلیات
فصل دوم - خسارات
فصل سوم - مستثنیات دِ‌ین[۴]
قوانین مرتبط
۱.قانون شوراهای حل اختلاف
۲.قانون اجرای احکام مدنی
۳.قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی
رویه‌های قضایی
منابع
- ↑ محمدجعفر جعفری لنگرودی. مبسوط در ترمینولوژی حقوق (جلد چهارم). چاپ ۴. گنج دانش، ۱۳۸۸. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: ۳۳۸۳۳۲
- ↑ https://rc.majlis.ir/fa/law/show/۹۳۳۰۵
- ↑ محمدجواد بهشتی و نادر مردانی. آیین دادرسی مدنی (جلد اول). چاپ ۴. میزان، ۱۳۸۹. ,شماره فیش در پژوهشکده حقوق و قانون ایران: ۶۶۶۵۱۴۸
- ↑ https://rc.majlis.ir/fa/law/show/۹۳۳۰۵
